"Meest exclusieve rusthuis van Amerika": Amerikaanse Congres maakt kloof tussen jong en oud pijnlijk zichtbaar (2024)

De Amerikaanse kiezers maken zich zorgen. Zorgen over de economie, over de prijs van benzine en over het aantal migranten aan de grens met Mexico, maar ook over leeftijd. Denk maar aan de twee mannen die later dit jaar opnieuw voor het presidentschap strijden. Joe Biden is 81 jaar oud. Zijn Republikeinse tegenstrever Donald Trump is er 78. Wie het in november ook haalt, in 2029 zal de aftredende president de oudste in de Amerikaanse geschiedenis zijn.

Niet alleen in het Witte Huis, ook in het Amerikaanse Congres is een hoge leeftijd allesbehalve een unicum. De Republikein Chuck Grassley is met zijn 90 jaar de oudste senator van het land. In het Huis van Afgevaardigden heeft de 87-jarige Democrate Grace Napolitano besloten dat het na deze legislatuur welletjes is geweest. Ze heeft in totaal 13 termijnen gediend.

In de Amerikaanse Senaat zijn maar liefst 69 van de 100 senatoren ouder dan 60 jaar. Dat levert een gemiddelde leeftijd van 64 jaar op, in een land waar slechts 16,8 procent van de bevolking in 2020 ouder was dan 64 jaar.

In het Huis van Afgevaardigden -waar het gemiddelde op 57 ligt - is slechts 1 van de 435 stemgerechtigde afgevaardigden jonger dan 30 jaar. Nochtans rekenden 126,6 miljoen Amerikanen zich in 2020 tot die leeftijdscategorie.

De leeftijden liegen niet: Amerika is een 'gerontocratie', een samenleving waarin het overgrote deel van de macht bij de oudere generaties ligt. En dat kan problematisch zijn.

Bekijk: Zijn leeftijdsquota een goed idee? Johnson gelooft van wel, Carpenter is niet overtuigd

"Het huidige beleid is geen afspiegeling van wat jonge mensen zoals ik nodig hebben. Denk aan het kwijtschelden van studieleningen of aan betaalbare huisvesting." Dat zegt Bruce Johnson (25) in een gesprek met VRT NWS. Hij is de president van de Collin County Young Democrats in de staat Texas.

"Onze huidige vertegenwoordigers begrijpen niet hoe het is om geen eigen huis te kunnen betalen. Ze weten niet hoe het voelt om te zien dat de rekeningen van je auto zich blijven opstapelen. De schakel tussen het beleid en de jongeren is al enige tijd verbroken."

Ook Carson Carpenter (18) zit verveeld met de hoge leeftijden in de Amerikaanse politiek. Hij is de president van de College Republicans aan de Arizona State University (ASU). "De leeftijdskloof zorgt ervoor dat heel wat jongeren niet langer aan politiek willen doen", legt Carpenter uit. "We zitten met de oudste president en een van de oudste Congressen ooit. Heel wat mensen voelen de afstand tussen de generaties en ervaren een gevoel van wereldvreemdheid bij de oudere politici. Daar willen ze niet mee worden geassocieerd."

"De huidige manier van denken was 30 jaar geleden voor op zijn tijd, maar is nu volledig achterhaald. De nieuwe wetgeving komt eigenlijk 30 jaar te laat. Wetten die de opmars van artificiële intelligentie proberen te reguleren, hollen achter de feiten aan. Ze kunnen het tempo van de ontwikkelingen niet volgen."

Op dit moment voelt Johnson zich niet correct vertegenwoordigd in het Congres. "Het voelt alsof dezelfde mensen die mij schaden mij ook proberen te redden. Sommige politici zitten intussen al 60 jaar in de politiek. Ze trekken een streep door wetten die ze in het verleden er mee door hebben geholpen.Hoe kan het Congres mij vertegenwoordigen als telkens dezelfde mensen in de stoelen blijven zitten?"

Carpenter gelooft wel dat oudere vertegenwoordigers de zorgen van jonge Amerikanen kunnen begrijpen, op voorwaarde dat ze zich laten bijstaan door het juiste team. "Elke vertegenwoordiger heeft zijn grenzen. Dan is het belangrijk dat hij zichzelf omringt met de juiste medewerkers, waar ook jongeren tussen zitten."

Al is de jonge Republikein er niet van overtuigd dat elke politicus dat doet. "Naar mijn gevoel omringen heel wat oudere vertegenwoordigers zich met 'ja-knikkers', niet per se met mensen die ook eigen ideeën aanbrengen. Zo kunnen ze de status quo zo goed mogelijk behouden."

Niet alleen in Arizona en Texas, maar in zowat alle staten klinkt er kritiek op de hoge leeftijd van de afgevaardigden en senatoren. North Dakota is nu als eerste staat van plan om een maximumleeftijd in te voeren voor politici die zich kandidaat stellen voor het Congres: wie tegen het einde van zijn termijn 81 jaar of ouder zou zijn, kan zich niet langer verkiesbaar stellen.

Er zijn verschillende verklaringen waarom Amerikaanse politici gemiddeld ouder zijn dan in andere landen.

Ten eerste geldt er een minimumleeftijd om de nationale politiek te mogen betreden. Voor het Huis moet je minstens 25 jaar oud zijn, voor de Senaat 30 en voor het (vice)presidentschap 35. Dat werd meer dan 200 jaar geleden vastgelegd in de Amerikaanse grondwet, omdat leeftijd aan kennis en ervaring werd gelinkt. Een maximumleeftijd werd wel besproken, maar is er nooit gekomen om "talent en ambitie niet in de kiem te smoren".

Het journalistieke onderzoeksmedium FiveThirtyEight stelt ook dat oudere politici meer kans maken, omdat de kiezer liever iemand met ervaring de macht wil geven. Amerikanen hebben het gevoel dat een oudere politicus het district dat hij vertegenwoordigt door en door kent en dus betere oplossingen kan bieden voor de hedendaagse uitdagingen. Daarnaast gaan ze vaker voor een extra termijn en geraken Amerikaanse politici relatief makkelijk herverkozen. Een 'underdog' haalt het meestal niet.

Tot slot schrijft de Amerikaanse samenleving oudere personen minder snel af. Wie in België de leeftijd van 65 jaar bereikt, krijgt al snel de boodschap dat het "tijd is om te genieten van je pensioen". In 2023 was een vijfde van de werkende Amerikanen ouder dan 65 jaar. Denk aan mediamagnaat Rupert Murdoch (93) die pas enkele maanden geleden een stap opzijzette bij Fox News, of journaliste Judy Woodruff (77) die pas in 2022 afzwaaide als nieuwsanker. In de Verenigde Staten is het gewoon minder ongewoon dat iemand langer doorgaat, zij het uit passie of uit noodzaak.

Veerle Baert werkt als docente aan de Arteveldehogeschool in Gent. Eerder deed ze ervaring op als sociaal werker. Ze is gespecialiseerd als gerontologe en maakte vroeger deel uit van devakgroep Gerontologie van de VUB. Baert vindt dat mensen met een hogere leeftijd te gemakkelijk worden afgeschreven door de maatschappij.

"In onze samenleving zijn leeftijden automatisch verbonden aan bepaalde ideeën: als je 65+'er bent, heb je zogezegd niets meer te bieden en dan kan je met pensioen. Ageïsme (discriminatie op basis van leeftijd,nvdr.) zit enorm ingebakken in ons systeem."

"Leeftijdsdiscriminatie tegenover ouderen begint al van jongs af aan. In Disneyfilms tonen we kinderen de boze oude heks, of dewijze oude tovenaar. Het geeft meteen een negatieve perceptie van oudere mensen. Als we ouderen dan in de echte wereld een prominente plaats zien innemen, beginnen we meteen te twijfelen: gaat die dat fysiek en mentaalnog wel aankunnen?"

Er bestaan wel risico's als iemand met een te hoge leeftijd een veeleisende job als het presidentschap wil uitvoeren, al mag de Amerikaanse kiezer zich daar niet blind op staren, stelt Baert. "Natuurlijk stijgt het risico op kanker of dementie naarmate we ouder worden, maar moeten we daarom iemand uitsluiten uit een ambt? We moeten vooral opletten dat we niet afglijden in een verhaal van ageïsme. Elke oudere persoon is uniek: we mogen niet zomaar een volledige bevolkingsgroep over dezelfde kam scheren."